Een open zenuw
Nederland, Israël en Palestina
Geschiedenis van een moeizame verstandhouding
Hoewel Israël als een bondgenoot geldt, is het Palestijnse conflict voor de Nederlandse regering altijd een open zenuw geweest. Dit boek beschrijft de geschiedenis van een soms moeizame verstandhouding.
Nieuwe bronnen
Vanaf de jaren vijftig stond Nederland, mede uit schuldgevoel over de Holocaust, pal achter Israël. Die steun is nooit vanzelfsprekend geweest. Het feit dat de bevolking van Nederlands-Indië grotendeels islamitisch was, hield Nederland lange tijd af van steun voor de zionisten in hun strijd voor een onafhankelijke staat. Sinds de Israëlische annexatie van de Palestijnse gebieden in 1967 is de kritiek op Israël weer gegroeid. Toch betekent dit niet automatisch dat Nederlanders partij zijn gaan kiezen voor de Palestijnse zaak. Waarom niet? Peter Malcontent legt dit uit aan de hand van nooit eerder gebruikte bronnen. Het antwoord blijkt even simpel als verbluffend.
Beladen kwestie van de Nederlandse buitenlandse politiek
Dit boek vertelt twee verhalen. Het eerste is het verhaal van de meer dan honderdjarige geschiedenis van het Israëlisch-Palestijnse conflict. Het tweede verhaal brengt in beeld hoe dit conflict Nederland steeds meer in zijn greep kreeg en uitgroeide tot een van de meest beladen kwesties uit de geschiedenis van de Nederlandse buitenlandse politiek. Schuldgevoelens over de Holocaust en acceptatie van de Amerikaanse leidersrol in het Midden-Oosten hielpen Nederland uit te groeien tot het meest pro-Israëlische land van West-Europa. Kritiek op Israëls optreden in de Palestijnse bezette gebieden leidde steevast tot emotionele discussies in parlement en samenleving.
Inmiddels heeft de gemiddelde Nederlander al lang niet meer zo’n band met Israël als vroeger. Maar meer kritiek op Israël is nog wat anders dan meer steun voor de Palestijnse zaak. Nog altijd blijkt de aloude karikatuur van de Palestijnse Arabier als een wrede en gewelddadige oosterse boer een te grote sta-in-de-weg. Een van oudsher pro-Israëlische meerderheid in de Tweede Kamer voelt dat feilloos aan. Iedere minister van Buitenlandse Zaken die op basis van de door zijn ambtenaren aangeleverde informatie een andere koers wil varen, wordt bij voorbaat door de Tweede Kamer teruggefloten.
Over de auteur
Peter Malcontent is als universitair docent werkzaam bij de afdeling Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen (GIB) van het Departement Geschiedenis en Kunstgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht.
INLEIDING 9
KRONIEK VAN EEN AANGEKONDIGD PROBLEEM 15
Zionisme 16
Een dubbele belofte 17
Zigzagkoers 21
Panarabisme en Palestijns nationalisme 24
De geboorte van een internationale brandhaard 27
Conclusie 30
WEGKIJKEN UIT EIGENBELANG 33
Al-Nakba 34
Neutraliteit als leidend beginsel 38
Israël erkennen is Indië verliezen 44
De Palestijnse kwestie tot humanitair probleem gereduceerd 52
Israël als bondgenoot 54
Conclusie 57
GAMECHANGER: DE OORLOG VAN 1967 61
Fatah en de PLO 62
Terug op de internationale politieke agenda 65
Wij zijn vóór Israël 69
Continuïteit en verandering 72
Conclusie 77
MEEBUIGEN MET EUROPA 79
De Europese Politieke Samenwerking (EPS) 82
De rol van de oliecrisis 86
Nederland en Europa in de VN 96
Camp David I 100
Geheime contacten met de PLO 103
Via Libanon … 104
… naar Venetië 108
Conclusie 114
DE PECH VAN ISRAËL ALS TEGENSTANDER 117
Palestijnse aanslagen 118
Het oorlogsverleden 122
Het Nederlands Palestina Komitee 123
De daad bij het woord 127
Een bestaan in de marge 130
Een effectieve pro-Israël lobby 133
Blijvend wantrouwen 139
Sabra en Shatila als omslagpunt? 141
Conclusie 147
VAN DEN BROEKS U I TGESTOKEN HAND 149
Van den Broek haalt de banden met de PLO aan 153
Vredesonderhandelingen op Nederlandse bodem 156
Nederland als bankier van Oslo 160
Stoelendans om de Nederlandse vertegenwoordiging in bezet
gebied 165
Conclusie 171
PAARS EN DE VREDE DIE NIET KWAM 175
Oslo II 178
Overnachten bij Arafat 181
De Palestijnse Autoriteit levert niet 184
Israël saboteert Nederlandse hulpverlening in bezet gebied 186
Amerika’s rol blijft leidend 188
Exit Oslo 189
De tweede intifada 191
Een VVD’er die uithaalt naar Israël 193
Blaffen zonder te bijten 195
Ook Arafat komt ermee weg 200
Wat Nederland bouwt, walst Israël plat 201
Conclusie 202
TERUG NAAR AF? 205
De invloed van 9/11 206
‘Hamas, Hamas, Joden aan het gas’ 208
Politiek rechts maakt van conflict een karikatuur 210
Kloof tussen Binnenhof en samenleving groeit 211
Bijlmerramp laat grotere afstand tot oorlogsverleden zien 213
Pro-Israël lobby blijft desondanks succesvol 214
Bekend maar blijvend onbemind 216
De Hoop Scheffer en de Routekaart 217
Bot en de ‘veiligheidsmuur’ 220
Gaza 224
Cast Lead 227
Terug bij af? 231
Codenaam ‘Blauwgroen’ 235
Timmermans gegijzeld door de VVD 236
Verandering? 241
Conclusie 243
ANALYSE VAN EEN EVERGREEN 245
Een evenwichtig beleid? 246
De minister en zijn ambtenaren 248
Europa 250
De Atlantische relatie 251
De Tweede Kamer 252
De Holocaust 253
De Palestijn als vreemdeling 254
NOTEN 257
VEELGEBRUIKTE AFKORTINGEN 293
OVERZICHT VAN GEBRUIKTE BRONNEN EN LITERATUUR 297
REGISTER 307
